Fotograaf Cleo Wächter trok liftend door Scandinavië om de angst voor de onbekende ander te onderzoeken. Wat gebeurt er als we wel het gesprek met die ander aangaan? Eerder dit jaar won zij het Stichting Dialoog Stipendium. Deze beurs stelde haar in staat om de route die haar vader in 1980 liftend maakte helemaal na te reizen en haar ervaring te documenteren. Haar werk is van 25 augustus tot 11 oktober te zien bij STROOM in Den Haag en wordt ook in Vrij Nederland gepubliceerd. Ze schreef een blog over haar ervaringen.
Cleo Wächter:
“Liften is alleen mogelijk door wederzijds vertrouwen. Naïef, zullen veel mensen zeggen. Maar wanneer succesvol uitgevoerd ook het bewijs dat het in deze tijd nog mogelijk is. ‘Angst voor de onbekende ander’ is één van de grote thema’s van vandaag de dag. Wat gebeurt er als we wel het gesprek aangaan? Hoe bang ben je dan?
Het project dat ik begin dit jaar instuurde bij Stichting Dialoog gaat over lift-cultuur. Mijn interesse in dit thema werd gewekt door de reis van mijn vader. In 1980 liftte hij als 17 jarige zo’n 8000 km door Scandinavië. Het was een tijd waarin liften vrij normaal was. Reizen werd steeds makkelijker, want het was zo’n vijf jaar voor het Schengen akkoord. Ik was nieuwsgierig of er veel veranderd was en of zoiets nog mogelijk was in deze tijd. Ook was ik nieuwsgierig naar de plekken die mijn vader wel had bezocht, maar nooit had gefotografeerd. Ik wilde heel graag zijn reis opnieuw maken en mijn eigen conclusies trekken. ‘De dialoog’ was voor mij een middel om fysiek verder te komen.
Het verdwijnen van de lifter uit het straatbeeld kent niet een éénduidige reden. Concrete zaken zoals het invoeren van de OV-jaarkaart (1992) hebben wel een grote rol gespeeld of het feit dat er vergeleken met 36 jaar geleden überhaupt meer mensen een eigen auto hebben. Vliegtickets kosten soms bijna niks. De noodzaak om te liften is veranderd. Daarnaast sluimert er de welbekende aanname dat mensen individualistischer zijn geworden en minder afhankelijk zijn van elkaar.
Pepper-spray
Voor ik aan dit project begon, had ik maar één keer had gelift. Van het dorpje naar de camping. Ter voorbereiding ben ik daarom enkele keren korte afstanden in Nederland gelift, met iemand, maar ook alleen. Ik kreeg van vrienden en familie vaak op het hart gedrukt voorzichtig te zijn. Begrijpelijk, maar soms vroeg ik me af hoe gegrond alle angsten waren. Ik kan me een vurige discussie herinneren waarin de kwestie pepper-spray werd besproken. Is het verstandig om dat mee te nemen, of maak je jezelf daar juist achterdochtiger mee? Het was zelf nog niet in me opgekomen dat dat een optie zou zijn, normaal heb ik toch ook geen pepper-spray op zak?
Mantra
De reis zelf heeft uiteindelijk zo’n 6 weken in beslag genomen. Daarbij zijn de meeste kilometers in de eerste drie weken met mijn broertje afgelegd. Binnen twee weken stonden we op de Noordkaap, daarna heb ik rustiger aan gedaan. Het liften is me heel erg mee gevallen. Al wist ik niet zo goed wat ik kon verwachten. Mijn grootste angst was vooral om niet verder te komen. Maar het mantra is: uiteindelijk stopt er altijd wel iemand. De reis is in circa 50 ritten volbracht. Het scala van chauffeurs gaat van vrachtwagenchauffeurs tot politiemannen (of duty) tot gepensioneerde psychologen tot muzikanten. Een enkele keer was liften geen optie: een korte trein om de grens over te komen, een paar kilometers bus en een online geregelde rit, die elk om verschillende redenen waren gekozen.
Drijfveren voor iemand om te stoppen verschillen van nieuwsgierigheid tot het vanzelfsprekend vinden om iemand te helpen. We kregen vaak te horen dat we er ‘normaal’ uit zagen. Dus misschien hadden we dat mee.
Opvallend was het dat vooral in de meest dunbevolkte regio’s, plekken zoals noord Finland, het liften snel ging. Mensen daar snappen dat als je daar langs de weg staat, je echt afhankelijk bent van de ander. Hoe toeristischer het gebied, hoe langer de wachttijden.
Onveilig
Ik heb me zelden ongemakkelijk gevoeld. Nooit onveilig. Er waren momenten waarop ik mijn geloof moest verantwoorden of er een valse hond op de achterbank zat, dat ik té persoonlijke verhalen moest aanhoren. Er waren dagen waarop ik me bekeken en vervreemd voelde. Maar meestal was het makkelijk om langsrijdende auto’s niet als een persoonlijke afwijzing te zien. Het maakte het des te beter als er wél iemand stopte.
Zeitgeist
Als ik mijn reis met die van mijn vader vergelijk, denk ik dat we gelijke kansen hadden. Toegegeven, misschien stopten er vroeger sneller mensen. Maar wij hebben nu weer betere wegen, grotere, snellere auto’s en online resources. Misschien verandert de ‘zeitgeist’, maar mensen blijven in wezen behulpzaam en nieuwsgierig.
Momenteel ben ik druk bezig met het verwerken van het materiaal en de ervaringen. Van 25 augustus tot 7 oktober toon in mijn eerste reflectie op de reis op het Opzicht platform in Stroom, den Haag. Aan een publicatie wordt gewerkt.”
Hitchhikers Manifesto (Cleo Wächter)
-Be Patient
-Someone will stop sometime
-Only the nice people stop (usually)
-Rejection is nothing personal
-Eat, sleep and shower when you can
-People want to help if they are able
-You don’t need more then you can carry
