Foto: Carla Kogelman, uit de langlopende serie Waldviertel
Het is een inmiddels beproefd recept. Elk jaar zo rond november begint het. Ik kijk terug op de vorige editie, win bij mijn collega’s tips in over nieuwe namen van fotografen, loop met de betrokken docenten van beide scholen het bestaande lesmateriaal door en vul het waar nodig aan met nieuwe ideeën. Een lijst met voorbeelden krijgt vorm. De planning is een fijne puzzel, maar wel één die altijd opgelost wordt. Dan de fotografen van mijn lijstje enthousiasmeren voor het project, data afstemmen en eind januari is het zover: de kick-off van de Fotodok Scholieren Award.
De FOTODOK Scholieren Award is een jaarlijks terugkerend wedstrijd in samenwerking met eerstejaarsstudenten van het Grafisch Lyceum Utrecht (mbo) en derdejaars van X11 Media & Vormgeving (vmbo). Twee maanden lang werken de ruim 350 scholieren aan een fotodocumentaire, onder leiding van professionele fotografen en vakdocenten. De scholieren brengen hun kijk op het thema familieverhalen in beeld. Kleine en grote verhalen over onverwachte, mooie, soms ook schrijnende, ontroerende en lieve gebeurtenissen uit het (familie)leven van alledag. Het werk van de genomineerden en winnaars wordt daarna in de loop van mei tentoongesteld in de openbare ruimte in het centrum van Utrecht.
De kick-off, de grote start van dit traject is een moment waar ik altijd naar uitkijk, waar het van gaat kriebelen. Want ondanks dat we als drie partijen inmiddels een aardige routine hebben in dit project, blijft het jaar in jaar uit veel energie geven. Hoe dat komt? Misschien wel omdat een inkijkje krijgen in de persoonlijke leefwereld van pubers en jongeren zo bijzonder blijft. Welke persoonlijke verhalen spelen er in hun leven? Wat is de betekenis van familie voor deze scholieren? Wat durven ze te laten zien? Veel, en veel prachtigs, kunnen we na vijf jaar ervaring vertellen.
Persoonlijk tintje
Het is een vroege maandagochtend eind januari maar de collegezaal voor de kickoff is vol. “Het gaat niet om de perfecte foto, maar om het verhaal dat je wil vertellen” aldus fotograaf Ringel Goslinga, die dit jaar één van de drie fotografen is die de studenten begeleidt. “Tegenwoordig praat ik met foto’s” vervolgt hij en laat ondertussen zijn werk Family Tree, City People en Circling zien en vertelt veel over zijn eigen familie waarin zijn zieke vader een belangrijke rol inneemt. “Ik vind het gesprek net zo belangrijk als de uiteindelijke foto” vertelt Romi Tweebeeke over haar project Cis & Mien, een bejaarde eeneiige tweeling die ze een half jaar lang volgde. Twee ietwat stugge dames (“ik was elke week bang dat ik niet meer terug mocht komen” vertelt ze erbij) die uiteindelijk de aanleiding vormden om zich alleen nog maar te richten op senioren in al het werk dat ze maakt. “Probeer iets te vinden dat dichtbij je ligt, een verhaal dat jij wil vertellen” geeft Carla Kogelman de volle zaal mee. Terwijl de zaal stil wordt van haar werk Waldviertel vertelt ze over haar eigen jeugd. “Mijn hele jeugd was niet gelukkig, misschien dat daarom mijn foto’s wel het tegenovergestelde zijn; te gelukkig, te mooi.”
Foto van links naar rechts: Carla Kogelman – Waldviertel, Romi Tweebeeke – Cis & Mien, Ringel Goslinga – Circling Around To Sang
Ringel, Romi en Carla, drie verschillende fotografen die met hun inspirerende werk tijdens de kick-off in twee dagen tijd deze ruim 350 scholieren aan het werk zetten voor hun eigen fotodocumentaire. En ondertussen na afloop van de kick-off elkaar nieuwsgierig verder bevragen over het werk dat ze maken. Carla Kogelman wint ondertussen in de categorie sport de Zilveren Camera 2017, en sleept met haar long-term serie Waldviertel een nominatie in de wacht voor World Press Photo 2018. En dan zijn we pas drie weken op weg!
Het is ieder jaar opnieuw de openheid van de fotografen, en hun veelzijdige werk dat leerlingen triggert om zelf op zoek te gaan naar een verhaal over familie. Natuurlijk krijgen de scholieren ook veel praktische tips en antwoord op al hun vragen. Zorg dat je dichtbij kan komen, stel jezelf vragen, werk alleen met daglicht, ga beelden stapelen, haal je geheugenkaart eens niet leeg en leg jezelf een beperking op wat betreft het aantal te schieten foto’s zodat je beter gaat kijken – het zijn allemaal persoonlijke adviezen van Ringel, Romi en Carla die voor hen werken en die ze graag delen met de scholieren.
In de weken die volgen komen de scholieren de drie fotografen nog tegen tijdens de feedbackrondes waarbij ze hun idee dan wel concept kunnen voorleggen en tijdens 1-op-1 werkbesprekingen waarbij de laatste feedback kan worden ingewonnen en meegenomen. Feedback op je werk van de meesters zelf, wie wil dat nou niet? Ondertussen werken de vakdocenten van beide opleidingen in de lessen fotografie ook heel hard mee om te zorgen dat voor de deadline eind maart alle series compleet zijn.
Foto links: series in wording. Foto rechts: impressie van de buitententoonstelling van de genomineerden en winnaars.
Opa’s en oma’s als bron van inspiratie
De afgelopen twee weken woonde ik verschillende feedbackrondes bij en hoorde daar de prachtigste, en vaak ook ontroerende, verhalen. Verloren liefdes, verhuizen, herinneringen, het knusse familieleven, het leven in een pleeggezin, het gemis van familie, het traditionele leven op de boerderij, een ernstige erfelijke ziekte die rondwaart in de familie, een eigenzinnige buurvrouw en niet te vergeten opa’s en oma’s die een onuitputtelijke bron van inspiratie vormen.
“Maar mijn familie is heel normaal, daar is niks bijzonders aan” zei één van de scholieren vandaag, “het is gewoon heel gezellig en fijn thuis. Dat is toch niet interessant?” “Zitten jullie dan ‘s avonds ook allemaal met sloffen aan op de bank?” vroeg de docent. Het antwoord zie ik straks hopelijk terug in een van de 350 series. In het gewone is tenslotte genoeg bijzonders te ontdekken, als je maar goed kijkt.
Ondertussen tel ik vast af naar eind maart, dan loop ik door de school en hangen daar, in een indrukwekkende expositie, zo’n 350 documentaires in de gangen. Vaak herken ik de ideeën, komen vertelde verhalen echt tot leven en vallen nieuwe verhalen op. Alle scholieren en docenten stemmen voor de publieksprijzen en de vakjury bestaande uit de drie begeleidende fotografen, de winnaar van vorig jaar en juryvoorzitter Femke Rotteveel (Fotodoks directeur) mag zich vervolgens buigen over de “zware” maar feestelijke taak om uit zoveel talent één winnaar te kiezen. Tot nu toe is dat, met veel koffie, veel discussie, een goede lunch en scherpe blikken nog altijd gelukt. Ik heb er nu al zin in!
