‘Hidden’ is in de herfst van 2022 uitgegeven door de nieuwe, Engelse uitgeverij Besides Press. De foto’s in het boek zijn gemaakt tussen maart en april 2022 net na de Russische invasie. Het centrale thema is het behoud en de pogingen om culturele artefacten – monumenten, gebouwen en museumexposities – te beschermen in Lviv, de stad waar Elena woont.
Elk fotoproject is een persoonlijk verhaal. Tot februari 2022 werkte Elena zelf 2,5 jaar lang in één van de nationale musea in Lviv (Lviv National Art Gallery), en ze kent de inhoud en alle pracht van de collecties van binnenuit. Een van de laatste projecten waar ze als team aan hadden gewerkt, was de digitalisering van de museumcollectie. Ze creëerden een online platform om de wereld kennis te laten maken met hun cultuur. Ook degenen die niet naar Lviv konden komen, konden deze exposities zien, erover lezen en kennismaken met de makers. Maar toen kwam de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne.
Beeld: Besides Press, Hidden, Elena Subach
Elena: “Op 24 februari werd iedereen wakker met het nieuws dat er bommen vielen in veel Oekraïense steden en dat er ook explosies waren in de buurt van Lviv. Niemand wist hoe de gebeurtenissen zich zouden ontwikkelen. De schok van die eerste paar dagen was enorm, maar al de volgende dag, 25 februari, organiseerden restaurateurs uit Lviv (zowel privé als degenen die in verschillende instellingen werkten) zichzelf als vrijwilligers en begonnen ze te bedenken wat ze nu moesten doen. Het centrum van Lviv is één groot openluchtmuseum, de binnenstad is door UNESCO als werelderfgoed aangemerkt. Zoals een van mijn restaurateurvrienden zei, wilden we de stad gewoon bedekken met een koepel om deze te behouden.”
Beeld: Besides Press, Hidden, Elena Subach
“De eerste 4 weken na de invasie werkten restaurateurs en vrijwilligers die zich bij hen aansloten, mensen met verschillende beroepen – muzikanten, advocaten en studenten, bijna 24 uur per dag. Het stadsbestuur hielp hen op alle mogelijke manieren. Zo kon je alleen met hijskranen bij glas-in-loodramen en beelden op hoogte aan de gevels van kerken en monumentale panden. De gemeente zorgde hiervoor. Ook Poolse restaurateurs sloten zich meteen aan. Velen kwamen uit zichzelf helpen, ook al is dit niet hun land.”
“Persoonlijk zag en voelde ik het verhaal zich voor me ontvouwen. Ik bewonderde de mensen en wist dat ik het moest documenteren. Ik herinner me ook dat de restaurateurs zeiden dat ze ervan droomden dat al hun werk voor niets zou zijn en dat ze klaar waren om alles weer uit te pakken.”
Beeld: Besides Press, Hidden, Elena Subach
“Het boek begint met een essay van Yurko Prokhasko, een Oekraïense journalist, over de patroonheilige van Lviv – Jan van Dukla, wiens beeldhouwwerk de stad eeuwenlang heeft beschermd tegen allerlei problemen. Nu hebben mensen de verantwoordelijkheid op zich genomen om dit beeld te beschermen en het ondergronds te verbergen. Ik wilde eigenlijk een foto maken van dit beeld, maar de schuilplaats was al verzegeld en ontoegankelijk. Daarom vroeg ik mijn man om Sint Jan voor me te tekenen. Met deze illustratie begint het boek “Hidden”.”
In het boek zijn de foto’s verdeeld in drie delen. Het eerste deel toont de objecten in de stedelijke ruimte, die zich buiten bevinden en in openbaar toegankelijke interieurs, met name waardevolle fresco’s en sculpturen in tempels. Het tweede deel bevat foto’s van het evacuatieproces uit musea, met speciale aandacht voor de evacuatie van barokke houten sculpturen van Johann Georg Pinzel. Dit zijn unieke meesterwerken die enkele jaren geleden in het Louvre en het Belvedere zijn tentoongesteld. Elena ging voor de oorlog graag minstens één keer per maand naar het museum: “Als ik bij deze beelden was, gaven ze me een ongelooflijk gevoel van harmonie, kalmte en schoonheid.”
Het derde deel van het boek zijn objecten die op een zwarte achtergrond worden geplaatst. Elena moest om veiligheidsredenen de originele achtergrond in Photoshop verwijderen omdat, volgens de opdracht van ons Ministerie van Cultuur, de locatie van de verborgen artefacten voor iedereen geheim moest blijven.
Elena: “Dit boek gaat over zorg en tederheid. Het is mijn bekentenis van liefde voor onze cultuur en onze mensen. Het is ook een boek over hoop – dat wanneer we al deze beschermende hoezen van onze gevels, ramen en beelden verwijderen, wanneer ze weer zichtbaar zijn, zelfs die mensen in de stad en op het platteland die nog nooit hebben nagedacht over wat hen omringt, hun belang en waarde zullen begrijpen.”
Beeld: Besides Press, Hidden, Elena Subach
