Op 8 juli vond de eerste editie van Take Off plaats.* Dit is een online evenement waar fotografiestudenten hun afstudeerproject pitchen. Vanwege de coronapandemie konden de jaarlijkse afstudeertentoonstellingen, waar normaal gesproken experts uit het hele land op af komen, niet plaatsvinden. FOTODOK heeft Take Off in het leven geroepen om de fotografiestudenten en de experts toch met elkaar in contact te brengen. Ik was ook aanwezig; niet als fotografiestudent of expert, maar als stagiaire van FOTODOK. In dit artikel doe ik verslag van deze inspirerende middag door enkele projecten uit te lichten.
De Zoom-meeting werd al gauw gevuld met een grote hoeveelheid kamerplanten en boekenkasten. In een sneltreinvaart – elke student had 5 minuten de tijd – passeerden verschillende afstudeerprojecten de revue. De projecten getuigen van een enorme vindingrijkheid en flexibiliteit. Ondanks dat de meeste studenten korte tijd voor de deadline hun plannen moesten omgooien, hebben zij bijzondere afstudeerprojecten weten te realiseren. Opvallend waren enkele terugkerende onderwerpen, waaronder ziektes, migratie, identiteit, gewoontes, familiegeschiedenissen en relaties (onder meer tussen buren, tussen therapeut en cliënt en tussen moeder en kind). De projecten die uiteenlopende woonomgevingen en levensstijlen behandelen – van het leven als cowboy tot het kloosterleven als non – zijn mij het meest bijgebleven, omdat ze verborgen en onbekende plekken in de samenleving tonen. Deze fotoseries laten je even wegdromen in een tijd waarin we allemaal aan huis gekluisterd zijn. Wellicht raak je door sommige projecten geïnspireerd om een draai te geven aan je eigen levensstijl of de inrichting van jouw huis of appartement.
Foto: Sabine Rovers
Sabine Rovers (Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten) vertelde over haar project Cowboy Kees. Enkele jaren geleden ontmoette Sabine cowboy Kees, die besloot zijn leven totaal anders in te richten nadat hij zijn baan, huis en familie had verloren. Kees gaf zich over aan een teruggetrokken eenvoudig bestaan in een kleine blokhut in het Groene Hart, omdat hij zich realiseerde dat het meest essentiële op aarde, de natuur, niet van hem weggenomen kon worden. Hij liet zich voor deze manier van leven inspireren door de cowboycultuur. In zijn schuur (zie foto) repareert Kees afgedankte spullen in plaats van alles nieuw te kopen, zoals gebruikelijk is in de huidige consumptiemaatschappij. Sabine raakte al gauw geïntrigeerd door de Nederlandse cowboy en zijn levensstijl. Hoe vaker ze Kees bezocht, hoe meer dingen ze vond om te fotograferen. De eenvoud van zo’n levensstijl kan ons leren om meer van kleine dingen in het leven te genieten; bijvoorbeeld alleen al de vogelgeluiden en de geur van vochtig hout maken Kees gelukkig.
Foto: Robin Wagenaar
Robin Wagenaar (Nederlandse Academie voor Beeldcreatie) ging voor haar afstudeerproject Other Ways op zoek naar mensen die hebben gekozen voor een soortgelijke alternatieve, meer primitieve manier van leven. Dit project is ontstaan vanuit Robins zorgen om het milieu en haar nieuwsgierigheid naar andere leefstijlen. Ze hoopt met deze fotoserie mensen ervan bewust te maken dat je niet hoeft te leven volgens de gebaande paden, maar dat het ook anders kan. De mensen die Robin portretteerde, leven zonder elektriciteit, stromend water en/of rioolaansluiting. Ze heeft onder andere jerrycans waarin drinkwater wordt bewaard, een composttoilet, een zelfgemaakte douche en een buitenbad vastgelegd. Over dat laatste merkte Robin op: “Buiten in bad, wie wil dat nou niet?” Dat is waar, hoewel de zonnige foto hierboven natuurlijk een geromantiseerd beeld geeft van het buitenleven, want in de winter is een buitenbad toch minder ideaal. Zo’n levensstijl vraagt in de winter dus meer van je dan in de zomer, maar de geportretteerden klagen niet over ongemakken aangezien deze manier van leven het dubbel en dwars voor ze waard is. In haar fotoboek combineert Robin de foto’s met citaten van de geportretteerden waaruit blijkt wie zij zijn en wat hen drijft. De citaten getuigen van eenzelfde motief voor hun manier van leven: terug naar de natuur voor eenvoud en rust.
Foto: Novi Zijlstra
Novi Zijlstra (Nederlandse Academie voor Beeldcreatie) heeft voor haar afstudeerproject Achter de Kloostermuren het kloosterleven anno 2020 in beeld gebracht. Ook de ommuurde wereld van het klooster is een verborgen plek in de samenleving. Nadat Novi het leven in het klooster had geobserveerd, begon ze met fotograferen. In de fotoserie ligt de nadruk op de moderne ontwikkelingen binnen het kloosterleven, zoals een non op een scootmobiel, een non achter haar laptop (zie foto) en een boodschappen bezorgbusje. Ook valt de vergrijzing op in de serie. Vanwege de coronacrisis ging het klooster dicht waardoor Novi haar project op een andere manier moest voortzetten. Ze begon brieven te schrijven aan de nonnen waarin ze vragen stelde over hun leven. De nonnen lichtten hun manier van leven in de brieven toe, zoals hun dagstructuur, waarom ze ervoor hebben gekozen in een klooster te gaan leven en hoe het klooster door de jaren heen is veranderd. Een andere oplossing die Novi voor de situatie bedacht, was het sturen van wegwerpcamera’s naar de nonnen zodat ze zelf verder konden fotograferen. De nonnen hebben hier een eigen invulling aan gegeven, want Novi’s opdracht luidde enkel: “Breng het kloosterleven in beeld.” De brieven en de wegwerpcamerabeelden maken het project persoonlijker. Achter de kloostermuren laat dus een kijkje door de ogen van Novi en een kijkje door de ogen van de nonnen zien.
Foto: Nienke Coumou
Het afstudeerproject van Nienke Coumou (Nederlandse Academie voor Beeldcreatie) is getiteld Seahaven. De fotoserie toont het vakantiepark Cape Helius in Hellevoetsluis en haar bewoners: Bulgaarse gastarbeiders die werkzaam zijn op de Maasvlakte. De Amerikaanse uitstraling van het Nederlandse vakantiepark deed Nienke denken aan het plaatsje Seahaven uit de film The Truman Show (1998), vandaar de titel van haar project. Met deze serie wil Nienke een kijkje geven in het leven van de gastarbeiders op het vakantiepark. Hoewel de Bulgaarse gastarbeiders op een vakantiepark wonen, hebben zij helemaal geen tijd om vakantie te vieren. Ze werken hard om ieder jaar weer één maand naar Bulgarije te kunnen. De rust die de zonnige foto’s uitstralen blijken dus misleidend te zijn. Dit project wordt overigens nog vervolgd. Nienke is bijvoorbeeld begonnen met het interviewen van de gastarbeiders.
Sabine, Robin, Novi en Nienke hebben alle vier de serene sfeer van bijzondere leefomgevingen vast weten te leggen. Deze leefomgevingen fascineren mij vanwege de rust, zelfvoorzienendheid en onafhankelijkheid die de foto’s uitstralen. De foto’s lijken werelden te weergeven waar geen sprake is van constante prikkels, eindeloze stress of prestatiedruk. Ook intrigeren de geportretteerden die zich hebben overgegeven aan een minder gebruikelijke levensstijl mij. Allen zijn ze creatief met hoe zij hun leven vormgeven. Hoe deze vier fotografen de mens observeren en vastleggen in zijn omgeving is typerend voor documentaire fotografie. Cowboy Kees wordt van 10 tot 13 september tentoongesteld op het afstudeerfestival van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Other Ways, Achter de kloostermuren en Seahaven zijn van 6 tot 11 september te zien in Loods 6 in Amsterdam tijdens de afstudeertentoonstelling AREA 2020 van de Nederlandse Academie voor Beeldcreatie. Mocht je nu ook benieuwd zijn naar de andere afstudeerprojecten, kijk dan op deze pagina. Ook is er een opname van Take Off gemaakt. Wil je de inspirerende presentaties van de fotografiestudenten terugkijken? Mail dan naar lisanne@fotodok.org!
– Geschreven door: Eva Michiels, student Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht en stagiaire bij FOTODOK
*Take Off is een nieuw onderdeel van FOTODOKs talentontwikkelingsprogramma. Zo’n vijftig studenten afkomstig van Nederlandse documentaire fotografie opleidingen presenteerden in de eerste editie hun afstudeerprojecten aan zo’n vijftig experts uit het werkveld, waaronder curatoren, beeldredacteuren, uitgevers en galeriehouders. Zie hier meer informatie over het afstudeerwerk en de contactgegevens van de studenten.
