Foto: impressie van de groeiende tentoonstelling over de stad tijdens de intro van X11 bij Fotodok. Foto’s: Karijn Kakebeeke.
Het jaar 2020 gaat zijn laatste maand in. Wat zijn de beelden die je zijn bijgebleven dit jaar?
Voor mij waren het bijvoorbeeld beelden uit Italië waar het leger moest bijstaan om de slachtoffers van Covid-19 te kunnen begraven, of de haast onechte helderblauwe kanalen en lege straten van Venetië, en al die andere beelden van verlaten wereldsteden tijdens de eerste lockdown. Drive through examenuitreikingen en alternatieve verjaardagen. De wereldwijde protesten na de dood van George Floyd die door politiegeweld om het leven kwam. Of recenter; Kamala Harris die in haar veelbetekenende witte pak met sterke woorden de overwinning als eerste zwarte vice president claimde. Maar het belangrijkste beeld voor mij is een persoonlijke foto die ik maakte: mijn zoon, jarig, licht beteuterd in zijn eentje aan tafel achter een veel te grote verjaardagstaart met 3 kaarsjes, zonder visite. Die was net afgebeld omdat nog geen twaalf uur later Nederland in zijn eerste lockdown zou gaan. Voor veel kinderen zullen de verjaardagsfoto’s van 2020 een ander verhaal vertellen dan wat we tot nu toe gewend zijn. Deze privefoto’s zijn inmiddels onderdeel van een periode die wereldwijd, as we speak, geschiedenis schrijft en die wordt vastgelegd en herinnerd in onze familiealbums.
Foto: Een les beeldselectie als onderdeel van What’s your story? Foto’s: Paul Hageman.
Dit belang van beelden, de indruk die ze achter laten en hoe beelden betekenis krijgen is dé rode draad in onze educatie. Samen met de eerstejaars van het GLU Grafisch Vormgeven onderzochten we bijvoorbeeld beelden van vrijheid en selecteerden de goede beelden tussen de cliches uit. Want wanneer is iets een cliche en wanneer is iets een goed beeld dat een verhaal vertelt , of een beeld dat prikkelt? Hoe ironisch ook, dat terwijl we middenin een project over vrijheid zaten, ons eigen leven op slot ging. Met de lockdown van maart 2019 kwam er namelijk een abrupt einde aan de negende Fotodok Scholieren Award, die het thema Vrijheid had, in het kader van 75 jaar vrijheid. Inmiddels zijn we druk met de voorbereidingen van de tiende (jubileum) editie van 2021 voor zowel GLU als X11 die in alle omstandigheden, fysiek of online, kan doorgaan.
Foto: een portret door een leerling gemaakt tijdens de lessen met IMC on Tour.
Naast webinars en online lessen geven we momenteel gelukkig ook nog steeds fysieke workshops binnen alle geldende maatregelen. Toen het onderwijs weer van start mocht, durfden de eerste scholen weer aan te kloppen voor workshops en na de zomervakantie stroomde de agenda langzaam aan weer vol. Net voor de zomer onderzochten we met de leerlingen van IMC on Tour hoe je met foto’s een verhaal over jezelf kan vertellen op verschillende manieren. Begin september kwamen kleine groepjes leerlingen van X11 langs bij Fotodok en vulden onze tentoonstellingsruimte in een kleine week tot een super creatieve, groeiende tentoonstelling over de stad. Samen met fotografe Karijn Kakebeeke verzamelden de leerlingen hun visuele verhalen over de stad en brachten deze ter plekke samen tot een gezamenlijk geheel. En dit was voor ons extra bijzonder omdat er voor het eerst sinds maart weer groepen jongeren in ons gebouw waren. Heerlijk die reuring!
Momenteel werken we met het Grafisch Lyceum Utrecht aan de afronding van onze leerlijn What’s your story? waarin goed leren kijken, ideevorming en het ontwikkelen van storytelling vaardigheden centraal staan. Het kunnen vertellen van een verhaal door middel van betekenisvolle beelden is daarbij leidend. Voor de afronding krijgen de studenten hulp van drie hele goede verhalenvertellers: Jan Dirk van der Burg, Suzette Bousema en Stacii Samidin.
Ook voor 2021 staan er weer mooie projecten op stapel. Met Kunst Centraal werken we aan een lessenreeks over portret die naar verwachting vanaf schooljaar 2021/2022 in de provincie Utrecht zal gaan plaatsvinden. Met de Weekendschool werken we opnieuw aan Welcome 2 My World, het afsluitende programma waarin leerlingen elkaars toekomstdromen gaan vastleggen. En natuurlijk gaan onze workshops op scholen en bij Fotodok gelukkig vooralsnog gewoon door. In het nieuwe jaar gaan we, met in meer of mindere mate de invloed van het virus, uiteraard door met onze missie om begrijpend kijken op de kaart te krijgen, zijn we te boeken voor workshops, lessenreeksen of nieuwe samenwerkingen waarin fotografie en jongeren centraal staan.
En wat ik hoop dat in ieder geval het beeld van 2021 wordt dat ík ga onthouden? Opnieuw eentje voor in het familiealbum; een huis vol verjaardagsvisite voor mijn zoontje, een nog grotere taart met, inmiddels, 4 kaarsjes en extra veel slingers. Is maart 2021 daarvoor te vroeg, dan hoop ik op een alternatief feestidee waar we later al bladerend door de foto’s van 2020 en 2021, met een glimlach op kunnen terugkijken. En zeggen ‘ weet je nog toen…’ Ben je benieuwd hoe familiearchieven onderdeel kunnen uitmaken van grotere historische gebeurtenissen? Kom dan langs bij Fotodok voor de nieuwe tentoonstelling Pass it On waarin we focussen we op intieme, persoonlijke verhalen die belangrijke historische gebeurtenissen of tijdperken weerspiegelen. Je kunt je bezoek hier boeken.
Elsbeth Pijnappels, educator Fotodok
