Update Stipendium Dialoog winnaar – Angeniet Berkers

”Op 12 december 1935, bijna 85 jaar geleden, werd in Duitsland een programma gestart om het Derde Rijk te gaan voorzien van de nieuwe generatie leiders en SS-officieren; Lebensborn (‘Levensbron’). SS-officieren werd gestimuleerd om zich zoveel mogelijk voort te planten, ook buitenechtelijk. In meerdere klinieken verspreid over o.a. Duitsland, Noorwegen, België, Frankrijk en Polen konden (ongehuwde) vrouwen, als ze aan de eisen van het Arische ras voldeden, bevallen van hun kinderen. De architect achter dit plan, Heinrich Himmler, had als doel om met deze kinderen met blauwe ogen en blond haar en een lichte huidskleur, de ‘rassenkwaliteit’ te verbeteren in het nieuwe op te bouwen imperium op nationaal-socialistische grondslag. Toen bleek dat dit programma onvoldoende nieuwe Arische zielen bracht werden duizenden (sommige schattingen hebben het zelfs over meer dan 100.000) kinderen met blond haar en blauwe ogen ontvoerd uit Oost-Europa en naar Duitse tehuizen gebracht om te ‘Germaniseren’. Na de oorlog werden de kinderen uit deze tehuizen en gezinnen veelal gestigmatiseerd en soms zelfs mishandeld of seksueel misbruikt. Velen groeiden op met geheimen, over het verleden diende niet gesproken te worden.

“De omvang van Lebensborn is zo immens, onwerkelijk en gruwelijk dat ik vind dat dit nooit vergeten mag worden. Het is het ultieme voorbeeld van doorgeslagen superioriteitsdenken. Voor het project ben ik deze kinderen aan het opsporen om ze te interviewen en portretteren. Ook ben ik bezig met een archiefonderzoek en heb ik relevante objecten en documenten zoals geboorte-aktes gefotografeerd. Daarnaast heb ik verschillende tehuizen (waar vrouwen van hun Arische kinderen konden bevallen) in Duitsland en Noorwegen bezocht en wil ik dit nog gaan doen in Oostenrijk, Polen en eventueel ook nog België en Frankrijk. Een landschap krijgt een totaal andere lading als deze beelden gecombineerd worden met verhalen, portretten en archiefbeelden die over de geschiedenis ervan vertellen. Een verder onderzoek naar bestaande archiefvideo’s, artikelen en films die bijgedragen hebben aan het mythische beeld van Lebensborn gaat ook nog deel uitmaken van het project.

Door de combinatie van verschillende beeldstrategieën ontstaat een soort web van verhalen die met elkaar conflicteren of verbinden. De statige grote gebouwen laten zien hoe belangrijk de nazi’s deze kinderen en moeders vonden, de aandoenlijk ogende kinderfoto’s scheppen juist weer een onschuldig beeld (die soms ook bedrieglijk kunnen zijn als je de verhalen van de kinderen zelf hoort), de foto’s van de raciale onderzoeksapparaten maken daar resoluut een eind aan. De warme, intieme portretten laten mensen zien die in dit systeem zijn geboren maar bovenal toch ook gewoon mensen zoals jij en ik zijn.”