Who’s in Control? is een fotografie tentoonstelling die zich richt op onzichtbare machten. Dat lijkt tegenstrijdig. Fotografie houdt zich immers vooral bezig de zichtbare wereld. Maar we leven in een tijd waarin de wereld om ons heen steeds meer gestuurd wordt door krachten die we niet kunnen zien of aanraken. Denk aan de algoritmen die ons leven op allerlei manieren sturen, controleren en voorspellen. Of de High Frequency beurshandel, die zich sneller afspeelt dan het menselijk brein kan verwerken. Hoe kunnen we iets dat zo abstract is nog begrijpen, laat staan controleren? Hetzelfde geldt voor de rol van nepnieuws in wat we zijn gaan kennen als het post-truth tijdperk. Hoe maak je het onderscheid tussen feit en fictie? Wat is waar en wat is niet waar? Wanneer is sprake van kennis en wanneer is sprake van een mening? Wie is nog te vertrouwen nu zelfs kranten, wetenschappers en de overheid het wel eens mis hebben of nepnieuws de wereld in slingeren of zonder controle overnemen?
Het zijn precies dit soort vragen waar de fotografen in Who’s in Control? antwoord op proberen te vinden. Ik zeg nadrukkelijk ‘proberen te vinden’, omdat zij allemaal onderkennen dat hun werk niet de oplossing biedt. Zij zijn op zoek naar nieuwe beelden en bevragen op hetzelfde moment hun eigen makerschap; welke rol kan ik spelen in het maatschappelijk debat? Dat doen ze niet alleen; voor elk project hier te zien is een diepgravende samenwerking aangegaan met wetenschappers, deskundigen of data analisten. Zo borduurt Eline Benjaminsen met Where the Money is Made voort op het onderzoekswerk werk van Alexandre Laumonier. Hij bracht het netwerk van zendmasten dat High Frequency handelaren gebruiken in kaart. Benjaminsen gebruikte zijn onderzoek als basis voor haar speurtocht naar fysieke sporen van deze netwerken in het landschap. Maar ze ging ook naar de Zuidas in Amsterdam, om daar aan bankiers te vragen of ze de flitshandel aan haar wilden uitleggen door het voor haar te tekenen. Donald Weber maakt voor Geographies of Power gebruik van de databases opgezet door burgerjournalistieke platformen als Airwars en Dronewars. En Esther Hovers ging op zoek naar beveiligingsexperts om er achter te komen welk soort gedrag in de ogen van surveillance systemen normaal, of juist verdacht is.
Het is belangrijk dat wij – burgers en de samenleving als geheel – kennis kunnen nemen van deze onzichtbare krachten. Zodat we er over mee kunnen beslissen, of de machthebbers ter verantwoording roepen. Een van de quotes die Benjaminsen optekende op de Zuidas was “Het is niet illegaal, maar de maatschappij heeft er niets aan”. Als je je vervolgens beseft dat meer dan 60% van de totale beurshandel bestaat uit deze ongereguleerde vorm van flitshandel, dan is het glashelder waarom wij ons gezamenlijk moeten afvragen who’s in control?
Dit is een aangepaste versie van de tekst voorgedragen tijdens de opening op 23 november.
