Lisanne van Happen & Dominique Princen
De avond ging van start met Mayke Jongsma (coördinator (internationale) projectbijdragen van het Mondriaan Fonds) over de residenties die het Mondriaan Fonds aanbiedt in het buitenland. Zij vertelde dat veel mensen buiten de kunsten, en soms zelfs politici die residenties zien als gesubsidieerde vakanties. Pardon?
Residenties zijn er voor hard werkende kunstenaars die verdieping zoeken in hun werk en samenwerking willen aangaan. Ze gaan op zoek naar interactie met kunstenaars en anderen uit verschillende culturen en leveren op die manier een bijdrage aan de plek waar ze verblijven. Of toch niet?
De residenties van het Mondriaan Fonds zijn onder andere gevestigd in Berlijn, Parijs, Rio de Janeiro, Yogyakarta, New York, Cairo en Tokyo. Opvallend zijn de voorwaarden waarop het Mondriaan de aanvragen van kunstenaars voor de residenties bekijkt en beoordeelt. Er wordt voornamelijk gekeken naar de kwaliteit van eerder gemaakt werk en de motivatie van de kunstenaar. Het projectvoorstel (waar veel kunstenaars zich juist op richten – en stuk bijten) is minder belangrijk, aangezien dit vaak verandert of zelfs volledig aan de kant wordt geschoven wanneer de kunstenaar eenmaal begonnen is. Kun je wel vanuit hier precies bepalen wat je gaat doen en onderzoeken, op een plek waar je nog nooit geweest bent?
De drie fotografen die vervolgens aan het woord kwamen, gaven inzicht hun persoonlijke motivaties om een internationale uitwisseling aan te gaan. Ze lopen uiteen van complete isolatie, focus en controle op het eigen werk tot aan projecten waarin juist het contact en de invloed van anderen een belangrijk onderdeel zijn van het werk.
Juul Hondius heeft meerdere malen een residentie gedaan in het buitenland en voor hem was het isolement bepalend voor het tot stand komen van verschillende werken. De concentratie en focus waren bij hem belangrijk. ’Ik laat niets achter en neem niets mee’ zo waren zijn woorden. Toch gaat hij uiteindelijk meer interactie aan dan hij in de eerste instantie benoemt. Zo produceert hij het werk in samenwerking met lokale assistenten en maakt hij gebruik van het netwerk van de residentie.
Karine Versluis heeft in groepsverband met drie andere fotografen, namelijk Andrea Stultiens, David de Jong en David Galjaard een serie gemaakt in Lagos – Nigeria. Zij initieerde deze uitwisseling met fotograaf Emeka Okereke uit Nigeria. Bij hen waren de verschillende perspectieven die zij meebrachten in de uitwisseling belangrijk. Als ook de interactie met de Nigeriaanse fotografen die hen in de stad introduceerde en elkaar.
Anna Dasovic is op verzoek van FOTODOK en Casa Tres Patios, tentoonstelling en residentie plek in Colombia, een jaarlange dialoog aangegaan met de Colombiaanse kunstenaar Daniel Santiago Salguero. De enige gestelde eis was deze dialoog in tekst en beeld, onder andere via een blog, in een frequentie van 1 keer per week, een jaar lang. Ook gingen Anna en Daniel bij elkaar op bezoek. Deze ontmoeting bleek essentieel. Voor de rest was alles open. Een van de uitkomsten van afgelopen jaar was Anna’s bijdrage aan deze avond in de vorm van een tekst, verder wordt er gewerkt aan een publicatie en presentatie in Casa Tres Patios, in september. Dasovic benadrukte dat de tijd die hen gegund was om verhouding tot elkaar en elkaars werk te vinden, zonder nadrukkelijke eis van een uitkomst, enorm bijzonder was.
De avond eindigde met een debat tussen Anna Dasovic, Binna Choi, directeur van Casco – Office for Art, Theory and Design, Femke Lutgerink, artistiek leider FOTODOK en Tony Evanko, directeur van Casa Tres Patios. De organisaties die zich mengen in de internationale uitwisselingen zoals het Mondriaan Fonds, Casa Tres Patios en FOTODOK kenmerken zich voornamelijk door het faciliteren van deze uitwisselingen, maar in het geval van Casco, FOTODOK en Casa Tres Patios ook het actief participeren in de uitwisseling. Dat varieert van het bieden van financiële steun en verblijfplaatsen tot aan het creëren van kaders en podia waarbinnen projecten zich kunnen ontwikkelen.
Maar zijn residenties nu gesubsidieerde vakanties? Met name de uitspraak van Juul Hondius eerder op de avond maakte dat ik even rechtop in mijn stoel ging zitten. ’Ik laat niets achter en neem niets mee’. Dat is een duidelijk maar ook gewaagd statement over het belang dat hij hecht aan het isolement van een residentie. En dat dit niet altijd wat hoeft te betekenen voor de locatie waar je verblijft. Ik zie het misschien juist als een taak, een essentiële bijkomstigheid om iets terug te geven of achter te laten. Maar kunnen we wel verwachten dat een kunstenaar op residentie altijd iets teruggeeft aan de plek van verblijf? En wat is dat dan eigenlijk: iets teruggeven?
Binna Choi zei hierover: ’Misschien is een residentie soms wel een gesubsidieerde vakantie maar wat is daar mis mee?’ Residenties hebben onder andere als doel: ruimte creëren, tijd nemen, focus aanbrengen en inspiratie opdoen. Vakantie als metafoor voor free space, een middel om tot fundamentele uitwisseling te komen.
Kijk hier voor de aanvullende (engels talige) tekst van Femke Lutgerink: ”Campfire Moments – Exchange as Space”
