What’s your story #5 – Vrijheid verbeeld

Beeld Martha Stroo: Fotografen Angeniet Berkers, Roger Cremers & Dustin Thierry nemen de studenten mee in hun werk en werkwijze

Wat zeggen beelden vandaag de dag nog, als je eindeloos kunt scrollen en de keuzes waarnaar je kijkt overweldigend zijn? De verschuiving van het geschreven woord naar (bewegend) beeld is al tijdenlang in volle gang, maar het onderwijs beweegt daar nog niet genoeg in mee. Wij ((Paul Hageman van het Grafisch Lyceum Utrecht en Elsbeth Pijnappels van FOTODOK) zagen dat hier kansen liggen.  Vanuit de urgentie voor meer aandacht voor beeldeducatie, kritisch leren kijken en vaardigheden in het vertellen van verhalen werken we aan een leerlijn waarin visuele geletterdheid, ideevorming en storytelling een plek krijgt. Kijk via deze blogs met ons mee achter de schermen en in de school. Dit project realiseren we met genereuze ondersteuning van Fonds 21.

door Elsbeth Pijnappels – educator FOTODOK

Voor de achtste editie van de FOTODOK Scholieren Award in 2020* ruilen we ons onuitputtelijke thema ‘Familieverhalen’ dit jaar eenmalig in voor het thema (75 jaar) Vrijheid. Welk beeld hebben jongeren bij vrijheid? Welke oorlogsverhalen zijn er nog in de familie? Maar ook: wat betekent vrijheid voor jou?  Daarnaast implementeren we de Scholieren Award op het GLU in de leerlijn What’s your story?.

De vele kanten van vrijheid

Voorafgaand aan de inspiratiesessies met fotografen Roger Cremers, Dustin Thierry & Angeniet Berkers, die alledrie op een andere wijze in hun werk vrijheid verbeelden, lieten we de studenten zelf op beeldonderzoek gaan. “Zoek 20 verschillende beelden die voor jou vrijheid betekenen.” De laptops gaan open en binnen een minuut zien we op de laptops overal dezelfde zoekresultaten verschijnen op google.

  Beeld: Alle cliches mogen eerst op tafel en worden dan kritisch bekeken en besproken.

Alle clichebeelden van ketens die worden losgerukt van handen, vogels die uit kooitjes vliegen, mensen die met hun armen gespreid in de wijde natuur staan en meer van dat alles komt voorbij. Veel lieflijk luierende poezen ook. Precies wat we verwachtten en daarom ook deze opdracht. Maar als je 20 beelden moet zoeken moet je vervolgens ook verder zoeken dan die eerste cliches. Tien minuten later zien de computerschermen er al heel anders uit. Beelden die kiesrecht laten zien, belangrijke momenten uit de Tweede Wereldoorlog, vrijheid van meningsuiting, uitingen van identiteit, de regenboogvlag.

Kill the cats

In een volgende les liggen al deze beelden (20 per student) op grote tafels en geven we ze de opdracht ‘kill the cats (and dogs, horses and  freedom jumps in the sun)” Want als je die beelden er tussenuit haalt blijven er stuk minder over en welke zijn dan sterk genoeg om te laten zien waar het om gaat en waar komt dat door? In gesprek met elkaar komen de studenten tot een steeds kleinere (en sterkere!) selectie.

Met deze opmaat achter de rug ontmoeten de studenten vervolgens Roger Cremers die praat over zijn indrukwekkende ouevre rondom de herinneringscultuur van WO II, Angeniet Berkers die in haar werk focust op sociale groepen die of voor vrijheid kiezen of juist onderdrukt worden – en daarbij specifieke keuzes maakt om haar onderwerp recht te doen en Dustin Thierry die vanuit zeer persoonlijke beweegredenen laat zien hoe vrijheid van expressie en jezelf kunnen zijn helemaal niet zo vanzelfsprekend is voor iedereen.

Vanuit hier werken ze de komende twee maanden aan hun eigen documentaire fotoserie rondom het thema vrijheid. De afgelopen dagen op school kwamen onder andere de volgende onderwerpen naar voren: vrouwenkiesrecht, beperking door hersenletsel, diverse familiegeschiedenissen rondom onderduikers, omgekomen familie in Auschwitz, een overgrootvader die voor de Duitsers moest werken en nog zo veel andere mooie onderwerpen en invalshoeken. In de komende weken mag ik, samen met de drie eerder genoemde  fotografen weer gaan ontdekken hoe de jongeren deze verhalen tot uiting gaan brengen en welke verrassende verhalen er nog naar boven gaan komen.

*De FOTODOK Scholieren Award is een fotowedstrijd waaraan alle  derdejaars studenten vmbo van X11 meedoen en alle eerstejaars grafisch vormgeven van het Grafisch Lyceum Utrecht (mbo). De jury bestaande uit de drie fotografen en FOTODOK kiest medio mei uit de ruim 200 inzendingen de beste 8 series, van waaruit de overall winnaar wordt gekozen. Daarnaast kiezen de leerlingen, studenten en docenten ieder hun publiekswinnaar. Deze tien beste series worden in juni 2020 geëxposeerd in de stad.